Kiến thức cơ bản

Phòng ngừa và điều trị
các chứng loạn thần – TTPL

PHÒNG NGỪA

Hiện tại chưa có chứng minh nào cho thấy được là có cách phòng bệnh tâm thần phân liệt, các nhà khoa học đang tìm cách để làm cho nó ít có khả năng xảy ra hơn.

– Những cách đó là:

Tập luyện thể thao thường xuyên
Kiểm soát và hạn chế stress
Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng
Ưu tiên giấc ngủ (thiếu ngủ có thể làm tăng khả năng bị loạn thần hoang tưởng)
Tránh xa các chất gây nghiện như rượu bia, ma túy
Can thiệp và chẩn đoán sớm có thể giúp cải thiện việc điều trị

ĐIỀU TRỊ

Lịch sử

Các phương pháp điều trị tâm thần phân liệt vào đầu thế kỷ 20 bao gồm:

Gây mê bằng insulin
Sốc metrazol
Liệu pháp sốc điện và phẫu thuật cắt bỏ thùy trán
Thuốc chống loạn thần được sử dụng đầu tiên vào những năm 1950

Hiện tại:

Liệu pháp tâm lý:

Hành vi khen thưởng (token economy method)
Liệu pháp nhận thức hành vi cho loạn thần (CBTp)
Liệu pháp nhận thức hướng đến phục hồi (CT-R) Recovery-Oriented Cognitive Therapy
Phối hợp tổng lực, đa ngành
Phân tâm: dài hơi

Sử dụng thuốc:

Thuốc chống loạn thần thế hế 1:
- Chlorpromazine (Thorazine)
- Fluphenazine (Proxlixin)
- Haloperidol (Haldol)
- Loxapine (Loxitane)
Thuốc chống loạn thần thế hệ 2:
- Aripiprazole (Abilify)
- Asenapine (Saphris)
- Brexpiprazole (Rexulti)

Sử dụng thuốc là phương pháp chính được sử dụng để điều trị tâm thần phân liệt. Thuốc chống loạn thần là loại thuốc được kê toa phổ biến nhất. Thuốc này kiểm soát các triệu chứng bằng cách tác động đến các thụ thể trong não đối với các chất DTTK khác nhau.

Phần lớn thuốc chống loạn thần tác động lên thụ thể Dopamine và Serotonin, nhưng có một loại thuốc chống loạn thần mới là Xanomeline và Tropsium Chloride, tác động lên acetylcholine.

Mục tiêu của thuốc chống loạn thần chính là giảm các triệu chứng với liều dùng thấp nhất. Thường để có được một kết quả điều trị tốt thì các bác sĩ tâm thần thường kết hợp nhiều loại thuốc, liều dùng khác nhau, và liều lượng khác nhau theo thời gian. Một số các loại thuốc khác cũng có thể giúp hỗ trợ điều trị như thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu.

Thường phải đợi nhiều tuần để thấy được sự thuyên giảm của các triệu chứng sau khi dùng thuốc.

Các thuốc chống loạn thần thường gây ra tác dụng phụ như:

Hạ huyết áp
Tăng cân
Mờ mắt
Táo bón
Chóng mặt
Tiểu đường
Các bệnh về tim mạch
Cao huyết áp
Rối loạn vận động muộn, vận động không tự chủ như nhăn mặt, chớp mắt
Hội chứng ác tính do thuốc chống loạn thần

Các hướng phát triển tương lai trong việc điều trị tâm thần phân liệt:

1. Trị Liệu Tế Bào Gốc

Trị liệu tế bào gốc đang mở ra những hướng đi mới trong điều trị các bệnh thần kinh, bao gồm cả tâm thần phân liệt. Bằng cách sử dụng tế bào gốc, các nhà nghiên cứu hy vọng có thể phục hồi các tế bào não bị tổn thương, điều này có thể giúp cải thiện khả năng nhận thức và điều chỉnh hành vi bất thường ở người mắc tâm thần phân liệt. Trị liệu theo phương pháp này có thể giúp người bệnh:

– Phục hồi chức năng não bộ: Các tế bào gốc có khả năng thay thế và sửa chữa các tế bào bị tổn thương.

– Giảm triệu chứng lâu dài: Trị liệu tế bào gốc có thể giảm các triệu chứng nhận thức và tâm lý bằng cách hỗ trợ tái tạo các mạng lưới thần kinh.

2. Sử Dụng Trí Tuệ Nhân Tạo (AI):

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng được sử dụng để hỗ trợ trong việc chẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm thần. AI có khả năng phân tích lượng dữ liệu khổng lồ, từ đó giúp các bác sĩ xác định chính xác hơn các dấu hiệu cảnh báo sớm của tâm thần phân liệt và đưa ra các kế hoạch điều trị tối ưu cho từng bệnh nhân. Phương pháp này có thể giúp:

– Phân tích hình ảnh não bộ: AI có thể phát hiện những bất thường nhỏ trong cấu trúc não mà mắt người không thể nhìn thấy, giúp phát hiện sớm và điều trị hiệu quả hơn.

– Theo dõi sự tiến triển bệnh:Các ứng dụng dựa trên AI có thể theo dõi tình trạng bệnh nhân, từ đó điều chỉnh phương pháp điều trị theo thời gian thực.

3. Sử dụng loại thuốc mới Xanomeline/Tropsium chloride (Cobenfy):

Cobenfy vừa được FDA chấp nhận vào tháng 9/2024, đây là một loại thuốc mới có thể giúp giảm các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt. Đây là một loại thuốc hứa hẹn sẽ mang lại kết quả điều trị tốt cho các bệnh nhân không đáp ứng tốt với các loại thuốc truyền thống.

4. Phương pháp Trị Liệu Thần Kinh – Kích Thích Não Sâu (Deep Brain Stimulation – DBS):

Kích thích não sâu là một phương pháp tiên tiến sử dụng các điện cực được cấy vào não bộ để điều chỉnh hoạt động thần kinh. Phương pháp này đã được sử dụng thành công trong điều trị các rối loạn như Parkinson và trầm cảm, và hiện đang được thử nghiệm để điều trị tâm thần phân liệt. Phương pháp này có các ưu điểm sau:

– Điều chỉnh hoạt động của não bộ: DBS có thể giúp cải thiện các triệu chứng như ảo giác, hoang tưởng và suy giảm nhận thức.

– Phương pháp không dùng thuốc: Điều trị bằng kích thích điện có thể là một lựa chọn cho những bệnh nhân không đáp ứng tốt với thuốc.